Bosbranden en opwarming van de aarde: Wat zijn de gevolgen voor onze Belgische bossen?

7 oktober 2021 Bosbeheer

"In België gaat de trend duidelijk in de richting van opwarming van de aarde. En wij boswachters moeten de aangeplante boomsoorten aanpassen om ze beter bestand te maken tegen de hitte. Het is erg ingewikkeld." Interview met Michel Terlinden, bosbeheerder en directeur van Amifor.

Deze zomer van 2021 werd vooral gekenmerkt door bosbranden. Griekenland, Turkije, Californië, Canada, Siberië... In totaal zijn miljoenen hectaren bosgebied in rook opgegaan, met als gevolg een ravage voor de plaatselijke biodiversiteit en fauna. België kende een zeer natte zomer, met ongekende overstromingen tot gevolg.

Hoe zit het met het risico van bosbranden in ons land? Wat is het effect van de opwarming van de aarde op onze bossen en hoe bereiden boseigenaren zich hierop voor? Gesprek met Michel Terlinden, bosbeheerder en directeur van Amifor, de kleinste onderlinge verzekeringsmaatschappij in België en de eerste in de bosbrandsector.

Hoe worden onze Belgische bossen beïnvloed door de opwarming van de aarde?

Deze zomer viel in ons land de regen bijna zonder onderbreking. Voor bosbranden en voor boswachters waren deze omstandigheden zeer gunstig. Daardoor konden de grondwaterlagen weer worden aangevuld en konden bosopstanden die de afgelopen jaren onder de droogte te lijden hadden gehad, worden gered.

Dit gezegd zijnde, moeten wij de evolutie van het klimaat in België over verschillende jaren of zelfs decennia bekijken. De waargenomen trend gaat duidelijk in de richting van opwarming. En wij boswachters moeten de aangeplante boomsoorten aanpassen zodat ze beter bestand zijn tegen de hitte. Ze hebben veel geleden de laatste jaren.

Welke boomsoorten worden hier in het bijzonder getroffen?

De opwarming van de aarde betekent droogte in het voorjaar en hoge temperaturen (30° gedurende verscheidene dagen), ook 's nachts. Dit is zeer schadelijk voor bepaalde boomsoorten, zoals de beuk, die hier niet tegen bestand is. Deze soort zit in het vizier van de opwarming van de aarde, net als de laaglandspar.

Hoe zit het met de bosbranden in België?

Gevreesd wordt dat de tendens stijgende is. Gelukkig zijn er dit jaar in België heel weinig bosbranden geweest. In voorgaande jaren waren er verschillende branden die een paar hectare in de as legden. In 2020 heeft een grote brand in Doornik iets meer dan 150 hectare in de as gelegd, wat vrij veel is op de schaal van ons land.

Hoe kunnen we de problemen voorkomen die het bos ondervindt van de opwarming van de aarde?

De huidige trend is om kleinere bospercelen aan te leggen. We moeten grote gebieden met dezelfde boomsoort en leeftijd vermijden. Er moeten dus gemengde standplaatsen zijn: hetzij "per voet" (maar moeilijk te beheren), hetzij "per verdieping". Dit betekent dat een hectare land naast een hectare van een andere soort ligt.

Dit is zowel beter voor de klimaatbestendigheid van bossen, als beter tegen brand omdat het de voortgang van brand vertraagt. Naaldhout brandt makkelijk. Maar gemengd met hardhout vertraagt het de brand en stelt het de brandweer in staat in te grijpen en zo de schade te beperken.

Hoe helpt het door PEFC gevraagde beheersplan boseigenaren?

Het hebben van een beheersplan is wat de PEFC-certificering eigenlijk van haar leden eist. Het is een eenvoudig document dat de eigenaar moet helpen bij het beheer van zijn bos. Het moet niet worden beschouwd als een administratieve last, maar als een hulpmiddel bij het beheer.

De inventaris die de eigenaar van zijn bos opmaakt (soorten, grootte, leeftijd van de bomen, enz.) stelt hem in staat zijn beheer te plannen, te weten wanneer het tijd is om in te grijpen op een perceel volgroeide bomen, de juiste boomsoorten te kiezen om te herplanten zodat ze goed aangepast zijn aan de plaats en aan de waargenomen veranderingen, enz.

Wat zou u als bosbouwexpert tegen bosbeheerders en boseigenaren zeggen over PEFC-boscertificering?

Ik beheer de bossen van vele eigenaars, hetzij omdat zij er geen tijd voor hebben, hetzij omdat zij een andere baan hebben en niet noodzakelijk een grondige kennis van bosbouw hebben. En ik stel hen altijd voor om PEFC-gecertificeerd te zijn. Natuurlijk, zij nemen de uiteindelijke beslissing.

Persoonlijk geloof ik echt in deze certificering omdat het een manier is om het grote publiek te bewijzen dat onze bossen op een duurzame manier worden beheerd. En dat we hout uit onze bossen kunnen halen zonder de biodiversiteit of het bos aan te tasten. Zij moet bewijzen dat het beheer ervan het economische, ecologische en sociale evenwicht van het bos in stand houdt. Deze 3 poten waarop de bossen staan, zijn van cruciaal belang om hun toekomst te garanderen en ze op lange termijn in stand te houden.

PEFC - de criteria voor duurzaam bosbeheer

De PEFC-certificering voor bosbeheer is een vrijwillig proces dat getuigt van het duurzame beheer van het bos en de eerbiediging van de ecologische, sociale en economische functies ervan. Het garandeert de toepassing door alle belanghebbenden in de bosbouw van strikte regels die gebaseerd zijn op normen die om de vijf jaar periodiek worden herzien.

Naast het bijhouden van een eenvoudig beheersdocument behoren aanplant van boomsoorten die aan de locatie zijn aangepast, geen gebruik van GGO's en invasieve soorten, diversifiëring van het bos door het mengen van soorten, leeftijden en structuren; verbod op herbiciden, fungiciden en insecticiden; verbod op kunstmest; verbod op nieuwe drainage; behoud of zelfs herstel van gebieden van biologisch belang en het garanderen van het evenwicht tussen aangeplante en gekapte bomen tot de criteria.